Uche Rochas, onye azụmahịa na Nigeria, kwuru na Alex Otti, gọvanọ Abia steeti, biri ego n’otu áfọ̀ karịa ihe gọvanọ ndị chịburu steeti ahụ biri.
N’asafe X ya n’ụbọchị iri abụọ na asatọ nke ọnwa May, Rochas kwuru na Otti mefuru “nde naira itoolu (₦9 million) maka ego ńni ótù ụbọchị, nke ó jì ego ụ̀tụ́ ndị Abia kwụ”.
“O bikariala Orji Uzor Kalu, Theo Orji, Okezie Ikpeazu n’ihe n’erubeghị otu afọ yá n’ọchịchị.
“Ọ na-arụ ụzọ n’erughi ógó ụzọ kwesịrị ịrụ, mana ndị nkwado ya bụ Obidient movement, ahụghị ihe ọ bụla dị njọ na ya.”
Ozi a e nwetala nkiri karịrị puku narị atọ (300,000 views), nkwado narị asaa na iri isii n’otu (761 likes), na nkesa otu narị na iri asaato n’otu (181 reposts) na X.
KÈDỤ́ ŃDỊ́ Á KPỌ̀RỌ̀ ÁHÀ N’ÓKWỤ́ À?
Kalu bụ onye ndọrọ ndọrọ ọchịchị ma bụrụ kwa onye azụmahịa, onye mechara bụrụ gọvanọ Abia site n’ubochi iri abụọ na itoolu nke ọnwa May n’afo 1999 ruo ụbọchị iri abụọ n’itolu nke ọnwa May afọ 2007.
Ọ bụ senatọ na anọchite anya ndị Abia north senatorial district, ebe Orji bụ gọvanọ site n’afọ 2007 ruo 2015 ma bụrụkwa senatọ na-anọchịta anya ndị Abia central senatorial district bido n’afọ 2015 ruo 2023.
Ikpeazụ bụ gọvanọ bido n’ọnwa May 2015 rụọ May 2023.
ÍNYÒCHÁ ÓKWÚ GBÀSÁRÁ ÉGÓ ŃNÍ NÀ STÉÉTỊ̀ À
Rochas kwụrụ na Otti mefurụ nde nari itolu (₦9 million) kwa ụbọchị na nnị́, mana ihe a kwadoro maka nnị́ na ụlọ gọọmenti house bu nde narị naira ise na iri itolu n’ise na ụma otu narị n’ịrị abụọ (N595.12 million), nke wetara ọnụ ego nnị́ nke afọ ahụ iji bụrụ otu nde naira na ụma narị isii n’iri atọ (₦1.63 million).
Ị́NYÒCHÀ ÓKWÚ GBÁSÁRÁ Ị́ BỊ́RỊ́ ÉGÓ
Ịnyocha okwu Rochas, TheCable nwara ịgbakọ mgbanwe n’ụgwọ steeti ahụ ji n’afọ mbụ Orji na Ikpeazụ nye nke Otti, mana o nweghị ozi gbasara ya pụtara ìhè iji mee nya bụ ntụnye.
Ụgwọ steeti a ji, nke ụlọrụ n’edeko ụgwọ Niajira bụ Debt Management Office (DMO) bipụtara bidoro n’afọ 2011, nke n’agbakwunyeghi oge ọchịchị ndị gọvanọ bidoro n’afọ 1999 na 2010.
Enweghị ozi gbasara ụgwọ ọchịchị ugboro abụọ nke Kalu dịka gọvanọ pụtara ihe.
Mana ọnụogugu pụtara ìhè kwuru na ụgwọ steeti ahụ nọ na ijeri otu narị naira na iri anọ n’abuo, nde narị anọ na iri asaa na puku narị asaa na iri n’asaa na narị asaa n’abuo n’uma iri anọ n’isii (N142,470,717,702.46) n’ọnwa June nke afọ 2023, otu afọ tupu Otti abanye n’ọchịchị.
Ozi a gosiri na ụgwọ steeti ahụ jiri ijeri naira atọ n’uma nde iri asaato n’ato (N3.83 billion) maọbụ pacenti abụọ n’uma narị isii n’itolu (2.69 percent) gbadaa, nke wetara ọnụ ọgụgụ ụgwọ steeti ahụ ka ọ buru otu ijeri narị naira na ịrị atọ n’asaato na nde narị isii n’iri atọ n’asaato na puku asaa na narị anọ n’iri atọ n’abuo n’uma iri atọ n’abuo (₦138,638,007,432.32) n’ọnwa December nke afọ 2023, ọnwa isii mbụ nke ọchịchị Otti.
N’otu aka ahụ, ụgwọ ha ji obodo ọzọ bụ external debt jiri nde dollar atọ n’uma pụku abụọ na narị asaa ($3.27) gbadaa rụọ nde dollar iri asaato n’itolu na pụku iri ise n’ato na narị itolu n’iri atọ n’itolu n’uma iri atọ ($89,053,939.30) n’okpuru ọchịchị Otti n’ọnwa December 2023, site na nde dollar iri itolu n’abuo na puku narị atọ n’iri abụọ n’asaato na narị isii n’iri asaato n’ato n’uma iri asaato n’ato ($92,328,683.83) ọ dibu n’ọnwa June 2023.
N’ọchịchị Ikpeazụ, ụgwọ steeti ahụ jiri ijeri naira asaato n’uma nde iri anọ n’itolu N8.49 billion (8.92 percent) ria elu, site na ijeri naira iri itoolu n’ise na nde narị abụọ n’iri n’abuo na puku narị isii n’iri asaato n’asaa na narị asaa na iri abụọ n’isii n’uma iri asaato n’asaa (N95,212,687,526.87) ọ dịbu n’ọnwa December 2021, ruo otu ijeri narị naira n’atọ, nde narị asaa n’iri na narị iri n’otu na iri itolu n’uma iri isii n’atọ (N103,710,011,090.63) n’ọnwa December 2022.
K’osiladị ụgwọ mba ọzọ steeti ahụ jị̀, jiri nde dollar isii na narị asaa n’iri ise n’ato na otu narị n’ịrị ise n’uma iri atọ n’otu ($6,853,150.31) gbadaa site na otu nde dollar n’otu, otu puku narị na iri atọ n’abuo na narị itoolu n’iri ise n’anọ n’uma iri atọ n’asaa ($101,132,954.37) ruo puku dollar iri itolu n’anọ na narị puku abụọ n’iri asaa n’itụ na narị asaato n’anọ n’uma isii ($94,279,804.06) n’otu oge ahụ.
DMO kwuru na ụgwọ steeti ahụ ji onwe ya nọ ijeri naira atọ n’otu, nde narị asaa n’iri abụọ n’atọ na puku narị asaa n’iri abụọ n’atọ na narị asaa n’itolu na iri itolu n’itolu (N31,736,723,709.99) n’ọchịchị Orji n’ọnwa December 2013, gbakwunyere ijeri naira iri abụọ n’ise, nde narị abụọ na iri abụọ n’isii na puku iri asaa na narị isii n’iri asaato n’ise n’uma iri (N25,126,070,685.10) ọ dị n’ọnwa December 2014 — nke na-egosi mgbada ijeri naira isii n’uma nde narị isii n’otu narị (N6.61 billion) maọbụ percentị iri abụọ n’isii n’uma ato (26.3percent),n’ọchịchị ya.
K’osiladi n’ọchịchị Orji, ụgwọ steeti a ji mba ọzọ jiri puku narị dollar ato n’iri asaato n’asaato na narị isii n’iri itoolu n’otu n’uma iri anọ n’otu ($388,691.41) rie elu, site na nde dollar iri atọ n’anọ n’otu narị na iri asaato n’otu narị na iri na abụọ n’uma iri atọ n’atọ ($34,180,112.33) ọ dị n’ọnwa December 2013 rụọ nde dollar iri atọ n’atọ na puku narị asaa n’iri itoolu n’otu na narị anọ n’iri abụọ n’uma iri itoolu n’abuo ($33,791,420.92) n’ọnwa December 2014.
ŃCHỊ́KỌ́TÁ
Dịka ozi a hụtara na DMO, ọ pụtara ihe n’ụgwọ steeti ahụ a gbatuola kámgbè Otti bara n’ọchịchị. Nya mere, okwu na Otti biriri ego karịrị ihe gọvanọ ndị chiburu steeti ahụ biriri n’ihe n’erughi otu afọ, bụ asị.
Ọzọkwa, okwu na Otti mefuru nde naira itoolu (₦9 million) na nnị́ bụ asị, dịka ihe bụjetị afọ 2024 nke steeti ahụ kwuru.
